2013/3 Berber special

Hoofdredactioneel

De voorkant van deze ZemZem wordt opgesierd door Abdelkrim El Khattabi (1880-1963), de Riffijnse jurist die in opstand kwam tegen de Spaanse bezettingsmacht in Noord-Marokko. Deze strijd om onafhankelijkheid resulteerde in de Rifoorlog (1920-1926). Het was een oneerlijke strijd. Niet omdat Spanje een miljoen soldaten in de Rif had gestationeerd, maar omdat het gifgas inzette, waardoor El Khattabi genoodzaakt was zich over te geven.

In 2013 was het vijftig jaar geleden dat Abdelkrim El Khattabi in Caïro overleed. Er verschenen recent drie Nederlandstalige boeken over hem. Voor veel Berbers is hij niet alleen een historische figuur, maar vooral ook een oorlogsheld die de maatschappelijke emancipatie en politieke vrijmaking van de Berbercultuur en -taal in Noord-Afrika belichaamt. Dat proces — ook wel Berberrenaissance genoemd — voltrekt zich op dit moment in verschillende delen van Noord-Afrika. De Berbertaal, het Tamazight, kreeg in 2011 in Marokko een officiële status — hoe vreemd het ook is dat het zo lang heeft moeten duren in het land waar procentueel de meeste Berbertaligen leven.

Met de val van Khaddafi mochten Libische Berbers na meer dan veertig jaar in het openbaar hun taal spreken. Nadat voormalig dictator Ben Ali het land ontvluchtte, ontstonden in Tunesië Berberverenigingen ter behoud van de Berbertaal en -cultuur, terwijl voorheen de propagandamachine van Ben Ali de wereld voorhield dat de Berberbeschaving tot het verleden behoorde. Eind november werd duidelijk dat de Toearegstrijders in Mali het staakt-het-vuren, dat ze tot dan toe tegenover het centrale regime in acht hadden genomen, zouden beëindigen. Welke gevolgen dit zal hebben voor de 370 militairen die Nederland uitzendt in het kader van de VN-missie is niet duidelijk. De Toearegs strijden voor een onafhankelijk Azawad wat nu nog een noordelijke provincie van Mali is. De onrust in de Berberlanden heeft alles te maken met de complexe geschiedenis van deze landen en de decennialange onderdrukking en marginalisering van hun Berberbevolking.

De ontwikkelingen in Noord-Afrika zullen grote gevolgen hebben voor de Berbertaal en -cultuur en de politieke en maatschappelijke structuren. De veranderingen daar hebben ook hun weerslag in Nederland, waar het overgrote deel van de Marokkaanse Nederlanders een Berberachtergrond heeft. In deze ZemZem willen we de ontwikkelingen op dit terrein duiden. In Nederland en Vlaanderen zijn jongeren en ouderen zich niet alleen van hun identiteit als Berberbewust. Sommigen organiseren zich ook om die cultuur uit te dragen. Een avond gewijd aan de schrijver Mohamed Choukri, die tien jaar geleden overleed, trok meer belangstellenden dan er plaatsen waren. In deze Berberspecial staat daarom de Berberidentiteit in Nederland en Vlaanderen centraal, met aandacht voor activisme, geschiedenis, literatuur en poëzie.

Verder lezen? Dit nummer is helaas uitverkocht, maar u kan het nummer binnenkort digitaal aankopen via de webshop.