2012/2 Nieuwe politiek

Hoofdredactioneel

Er zal nog lang gesteggeld worden over de betekenis van de omwentelingen van 2011 in de Arabische wereld. In hoeverre creëerde de Arabische Lente de ruimte voor een nieuwe politiek? Koenraad Bogaert ziet een breukmoment met de voorgaande jaren. In het openingsartikel van deze ZemZem betoogt hij dat er nieuwe vormen van organisatie en mobilisatie zijn ontstaan die ervoor zullen zorgen dat de politiek in de Arabische wereld nooit meer hetzelfde zal zijn. 

De ontwikkelingen hebben ertoe geleid dat partijen en bewegingen hun positie opnieuw hebben moeten bepalen. Dat geldt zeker ook die groepen die zich in hun programma beriepen op de islam, zoals islamisten en salafisten. Volgens Joas Wagemakers zijn de politieke standpunten van de salafisten in de afgelopen anderhalf jaar behoorlijk ondersteboven gegooid.

In Marokko zit voor het eerst een partij in de regering die zich expliciet op de islam beroept, ze leidt zelfs het kabinet. Eind 2011 won de PJD de parlementsverkiezingen. Dat was niet op basis van haar religieuze ideologie, maar met de slogan ‘Een stem op ons is een stem tegen corruptie’. Wat is ervan terechtgekomen? Ellen van de Bovenkamp maakt de balans op van de eerste regeerperiode van de PJD. 

Wie weinig resultaat ziet is Zineb Benmekkadem, een van de initiatiefnemers van een Piratenpartij in Marokko. Zij wil leren van de ervaringen van de oppositiebeweging 20 Februari, en dus is de partij al enige tijd nog slechts in oprichting. Een interview met haar. 

Niet alleen is er sprake van nieuwe spelers, oude politieke krachten verdwijnen van het toneel. Waren socialisten in de eerste helft van de twintigste een belangrijke factor in het Midden-Oosten, tegenwoordig is hun rol grotendeels uitgespeeld. Mariwan Kanie noemt ze een uitgestorven soort. 

Ondanks de verwachting dat de val van de leiders in Tunesië, Egypte en Libië zou leiden tot omwentelingen in de gehele regio, hebben de meeste regimes zich weten te handhaven zonder ingrijpende hervormingen door te voeren. Jort Statema betoogt waarom het domino-effect is uitgebleven. Een van de landen waar het regime het verzet lijkt te hebben gebroken is Bahrein. Roel Meijer verwacht echter een nieuwe cyclus van protesten. In deze ZemZem kijken we ook naar de Arabische Lente door de ogen van jonge cartoonisten. Voor de Cartoon Spring Competition tekenden cartoonisten uit de Arabische wereld hun visie op de Arabische Lente en de toekomst. 

In deel veertien van de serie Afscheid van een generatie Harald Motzki, sinds september 2011 met emeritaat als hoogleraar Islamologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen. In deze ZemZem beginnen we ook met een nieuwe serie over islamitische kunst in Nederland door Luitgard Mols. Er blijkt groei te zitten in de collecties van islamitische kunst in Nederland, niet zozeer in de etnografische of kunstmusea, maar dankzij particulieren die met eigen middelen of door oprichting van stichtingen kunst uit de islamitische wereld verzamelen. In de eerste aflevering komt het Greenbox Museum in Amsterdam aan bod, dat werk toont van contemporaine Saoedische kunstenaars.