2008/2 Populaire cultuur

Hoofdredactioneel

Wanneer de woorden ‘islam’ en ‘Midden-Oosten’ vallen, valt meestal ook het woord ‘probleem’. De Nederlandse media behandelen vooral de oorlog in Irak, de Israëlisch-Palestijnse kwestie, en de situatie rondom Afghanistan en al-Qaida. Ook in het publieke debat over de islam in Nederland is het niet anders. Elk mogelijk aspect van de islam is inmiddels geproblematiseerd: van jihad tot fundamentalisme, van de profeet Mohammed tot de koran, van imams tot eerwraak, van hoofddoekjes tot de hoogte van minaretten. Of kunt u zich zo één-twee-drie een programma in de media herinneren waarin islam, moslims, of het Midden-Oosten niet als een mogelijk probleem werd besproken? 

Het leven in het Midden-Oosten is echter niet één en al probleem, zoals wij laten zien in deze ZemZem met als thema populaire cultuur. Karin van Nieuwkerk bespreekt hoe populaire cultuur en religiositeit elkaar niet hoeven te bijten: zelfs voor islamisten kan entertainment belangrijk zijn.

Neil van der Linden stelde een canon samen van de belangrijkste cultuurfenomenen in het Midden-Oosten. Zijn canon getuigt vooral van een paradoxale artistieke vrijheid. Bovenaan zijn lijst prijkt Umm Kulthum, de Egyptische zangeres wier begrafenis in 1975 vier miljoen mensen op de been bracht. Op de tweede plaats vinden we de Libanese zangeres Fairuz. Tijdens de Libanese burgeroorlog (1975-1990) stonden de verschillende gemeenschappen elkaar naar het leven, maar er was één bindend element: Fairuz. Muziek- en filmster Abdelhalim Hafez volgt op de derde plaats, maar lijkt nog altijd populairder dan de profeet Mohammed. 

Entertainment kan verrassende wendingen nemen in het Midden-Oosten. Arabieren zijn momenteel massaal in de ban van de Turkse televisieseries Gümüs en Kaybolan Yillar. In Iran blijkt men zelfs van Doe Maar te genieten. Populaire cultuur kan ook een positieve maatschappelijke functie vervullen. Hassnae Bouazza bespreekt hoe nieuwszender al-Jazeera, zo vaak bespot als anti-westers bolwerk, een belangrijk middel is voor het beslechten van maatschappelijke en politieke taboes in het Midden-Oosten. 

Hoe populaire cultuur met politiek protest verweven kan zijn, blijkt ook uit een interview met de Egyptische Amerikaan Kareem Salama. Hij wil met zijn countrymuziek laten horen dat islam niet hetzelfde is als terreur. En wat te denken van de in 1987 vermoorde Palestijnse cartoonist Naji Salim al-Ali? Hij biedt nog steeds troost aan de doorsnee Palestijn in zijn strijd tegen corruptie en onderdrukking.

Kortom, populaire cultuur is een arena waar gespeeld wordt met politiek gezag, religieuze autoriteiten of sociale normen. Dat spel staat in deze ZemZem centraal.

Verder lezen? Dit nummer is helaas uitverkocht, maar u kan het nummer binnenkort digitaal aankopen via de webshop.