Het Arabische Verhaal van al-Zir vertelt hoe de pre-islamitische held al-Zir, de legendarische grondvester van de klassiek-Arabische poëzie, wraak neemt voor de moord op zijn oudere broer. In het Westen zijn zowel al-Zir als dit volksverhaal over hem nauwelijks bekend. In de Arabische wereld zelf is er door de Arabische literatuurcritici eeuwenlang op het Verhaal van al-Zir neergekeken. Toch heeft een aantal moderne Arabische denkers juist dit volksverhaal gespiegeld aan Shakespeares Hamlet. Dit artikel is het eerste van een tweeluik over de moderne Arabische receptie van het Verhaal van al-Zir, en de ideologische lading die daarbij aan dit volksepos is toegekend. Hier betoog ik dat een aantal Arabische intellectuelen vanaf de twintigste eeuw het Verhaal van al-Zir beschouwden als een ideale uitdrukking van de nationale Arabische identiteit. De vergelijking tussen dit volksepos en Hamlet, een onbetwist meesterwerk van de Europese letterkunde, is daarmee niet alleen een vergelijking tussen twee verhalen, maar wordt ingezet als een vergelijking tussen twee culturen, de Arabische en de Europese.
Gepubliceerd in 2019/2 Taal
Ramzi Choukair
In 2002, tijdens de aanloop naar de Amerikaanse invasie van Irak ter vergelding van de aanslagen van 11 september door Al Qaida, ging in Damascus het experimentele toneelstuk Al-Zir Hamlet in première. Al-Zir Hamlet, van de Frans-Syrische regisseur Ramzi Choukair (1971) zijn twee stukken in één, een westers en een Arabisch toneelstuk. Shakespeares Hamlet behoeft nauwelijks introductie. Prins Hamlet moet zijn studies onderbreken om wraak te nemen op Claudius, de man die zijn vader heeft vermoord en daarna met zijn moeder Gertrude is getrouwd. Het Arabische stuk, getiteld Al-Zir Salim, is een wraaktragedie geschreven door de Egyptische toneelschrijver Alfred Farag (1929–2005) over de pre-islamitische held al-Zir.[1] In Choukairs Al-Zir Hamlet gaan de hoofdpersonen van beide tragedies letterlijk een dialoog aan. Op toneel vertellen Hamlet en al-Zir elkaar hun levensverhaal en hoe ze wraak hebben genomen.[2]
Musée des Civilisations de l’Europe et de la Méditerranée, Marseille, inventarisnummer 2003.172.4, © Mucem
Verder lezen? Bestel het nummer in onze webshop.
Noten
[1] Alfred Farag, al-Zir Salim: Masrahiyya haditha (Cairo: Wizarat al-Thaqafa/Dar al-Katib al-‘Arabi, 1967). Vertaald naar het Engels door Khadija Allak onder de titel Al-Zear salim (Cairo: State Publishing House, General Egyptian Book Organization, 1995).
[2] Francis Guinle, ‘Al-Zîr Sâlim et le Prince Hamlet: Adaptation de Ramzi Choukair et Alfred Farrag,’ in Création théatrale: Adaptation, schèmes, traduction, red. Danièle Berton & Jean-Pierre Simard (Publications de l’Université de Saint-Étienne: 2007), 71-86; idem, ‘Al-Zîr Sâlim et le Prince Hamlet,’ Horizons Maghrébins 58 (2008): 134-41; idem, ‘Al-Zîr Sâlim et le Prince Hamlet: Entre l’Orient et l’Occident,’ Actes des Congrès de la Société Française Shakespeare 27 (2009): 175-88.