De olifant en het soefisme
In zijn gedichten gebruikt Rumi beelden en allegorieën om complexe thema’s begrijpelijk te maken voor een breed publiek. Zo ook het verhaal over de olifant. Het illustreert het onvermogen van de mens om met zijn zintuigen en rede de hogere mystieke kennis te vatten.
Gepubliceerd in nummer 2023/2 Rumi
| عرضه را آورده بودندش هنود | پیل اندر خانهٔ تاریک بود |
| اندر آن ظلمت همی‌شد هر کسی | از برای دیدنش مردم بسی |
| اندر آن تاریکیش کف می‌بسود | دیدنش با چشم چون ممکن نبود |
| گفت همچون ناودانست این نهاد | آن یکی را کف به خرطوم اوفتاد |
| آن برو چون بادبیزن شد پدید | آن یکی را دست بر گوشش رسید |
| گفت شکل پیل دیدم چون عمود | آن یکی را کف چو بر پایش بسود |
| گفت خود این پیل چون تختی بدست | آن یکی بر پشت او بنهاد دست |
De olifant stond in een donker huis;
een paar Indiërs stelden hem ten toon.
Er waren veel mensen gekomen om hem te zien.
Iedereen kwam die duisternis binnen.
Daar het onmogelijk was om hem in het donker met de ogen te zien, raakte elk hem aan met de palm van zijn hand.
De palm van de een viel op zijn slurf. Deze zei:
‘Dit schepsel is als een regenpijp.’
De hand van een ander voelde aan zijn oor:
hem kwam die voor als een waaier.
Toen de palm van weer een ander zijn poot aanraakte,
zei hij: ‘Ik stel me de vorm van de olifant voor als een zuil.’
Een ander plaatste zijn hand op zijn rug en sprak:
‘Werkelijk, deze olifant is als een troon.’
(Masnavi, Boek III, p. 63, regels 1260-1266, vertalingen door de auteur)
Van alle populaire verhalen uit Rumi’s Masnavi heeft vooral het verhaal van de olifant weerklank gevonden bij lezers met verschillende achtergronden. In het verhaal komt een aantal mensen in een donker huis bijeen om de vorm en de essentie van de onzichtbare olifant te bespreken. Vanwege de visuele taal prikkelt de discussie al sinds lange tijd de verbeelding. Interpretaties van de allegorie zijn in verschillende perioden en contexten gebruikt om bepaalde didactische boodschap-pen over te brengen. Moderne interpretaties binnen de informatietechnologie, geneeskunde, psychologie, ethiek, filosofie en management tonen de pedagogische potentie van deze vergelijking (afb. 1). De allegorie in het verhaal dient om zaken als waarheidsrelativisme, de betrekkelijkheid van epistemologische overtuigingen en kritiek op het absolutisme te ver-duidelijken, aangezien alle personages in feite iets anders ‘zien’: een regenpijp, een waaier, een zuil, …
Verder lezen? Bestel het nummer nu in onze webshop.
Noten
- Annemarie Schimmel, Mystical Dimensions of Islam (Chapel Hill: The University of North Carolina Press, 1975).