Sadik Kwaish Alfraji (Bagdad, 1960) is een Iraaks-Nederlandse kunstenaar die woont en werkt in Amersfoort. Hij werkt vooral met inkt en houtskool, maar produceerde ook veel zeef- en houtsnijdrukken, video, animatie, en soms olieverf of sculptuur. Ondanks de beeldende benadering heeft Alfraji’s werk altijd een sterk verhalend karakter, met terugkerende thema’s als herinnering, nostalgie, migratie en verlies. Veelal tweedimensionaal en in zwart-wit doet Alfraji’s werk soms denken aan illustratie en grafische vormgeving.
Een taal onder mijn huid
Tot en met 31 juli is er een tentoonstelling te zien in galerie W139 in Amsterdam, getiteld A Language Under My Skin; aanleiding voor ZemZem om er samen met Alfraji te gaan kijken. In de tentoonstelling zijn teksten in het Arabisch te vinden, Alfraji’s moedertaal, in het Engels, dat hij goed beheerst, en in het Nederlands, waarin hij zich beperkt voelt. Maar het gaat ook over de taal van de dingen, de taal van het lichaam, of de taal van de dieren.
‘We bestaan altijd binnen de grenzen van de taal,’ aldus Alfraji. ‘Als ik zeg taal onder mijn huid, dan bedoel ik dat we ons niet kunnen bevrijden van taal. Zelfs een dichter die de grenzen van taal probeert te doorbreken doet dat door middel van diezelfde taal. En onze verbeelding berust op het taalsysteem dat woorden aan beelden koppelt. Vanaf de geboorte zijn we gevangen in taal.’
De tentoonstelling in W139
De tentoonstelling begint met een hal waarin je tussen een aantal imposante zwarte muurschilderingen door naar achteren loopt. Het zijn doorsneden van het menselijk brein waarin dierlijke en andere vormen te onderscheiden zijn, soms zo dicht geschilderd dat het alle vorm verliest. Het brein komt terug in een prachtige serie tekeningen en een bijbehorende animatie, waarin geprinte tekst, foetussen en geschreven commentaar vragen oproepen over hoe taal verankerd is in het menselijk lichaam.
Een viertal grote werken op naast elkaar gehangen papieren vellen benadert de nexus van leven en taal weer anders. Een manuscript over paarden probeert het dierlijke in taal te vatten, maar de materialiteit van een manuscript, een handgeschreven werk, hier schots en scheef gekopieerd, gaat ook weer voorbij het talige, als een object dat we willen betasten en ruiken, niet slechts lezen.
Twee parallelle tentoonstellingen in Amersfoort
Vorig jaar werd Alfraji in zijn thuisstad Amersfoort geëerd met twee tentoonstellingen. ‘Het is een van de beste ervaringen van mijn leven. Twee grote tentoonstellingen in de stad waar ik met mijn familie woon,’ zegt Alfraji daarover.
In het Flehite was grafisch werk te zien dat hij in de jaren tachtig in Irak had gemaakt: droevige etsen en houtskooltekeningen van verwrongen gezichten, maar ook portretten en erotische tekeningen. De meer abstracte houtsnij- en linodrukken doen denken aan maskers of antieke sculpturen met hun grote gesloten ogen en gestileerde neuzen.
Tegelijkertijd was er in een duotentoonstelling met Natasja Kensmil in Kunsthal KAdE meer recent werk te zien, waarin Alfraji het verleden van zijn vader onderzoekt wiens familie worstelde met de povere realiteit in een ambitieus huisvestingsproject (nu bekend als Sadr City) aan de rand van Bagdad. Met archiefmateriaal zoals foto’s en landkaarten, in etsen, tekeningen en animaties, vertelt hij het verhaal van de buurt en zijn familie.
De prachtige catalogus over deze overzichtstentoonstellingen is ook in W139 te krijgen. Uit de catalogus blijkt Alfraji’s enorme productiviteit. Werken verschijnen regelmatig in series van dertig of meer en de werken te zien in W139 zijn op één werk na allemaal van dit jaar. ‘Ik ben altijd al een veelmaker geweest. Voor mij is het maken van kunst helend.’
A Language Under My Skin is tot en met 31 juli 2022 te zien in W139