Iedereen kent de bewegende beelden van moslims uit alle delen van de wereld die de Kaäba omcirkelen. Honderd jaar geleden was bewegend beeld uit Mekka, de heiligste stad van de islam, in Nederland vrijwel niet voorhanden. Pas in 1928, toen de filmmaker George Krugers (1890-1964) vergezeld door moslims uit Nederlands-Indië naar Mekka vertrok, werd de islamitische pelgrimstocht voor het eerst door een Nederlander gefilmd. Na zijn terugkomst maakte hij van zijn filmmateriaal een documentaire die in hetzelfde najaar in Nederland werd vertoond. In dit artikel onderzoekt Rukayyah Reichling de productieomstandigheden en ontvangst van dit baanbrekende filmwerk dat de koloniale realiteit van de islamitische bedevaart in de jaren twintig van de vorige eeuw in beeld brengt. [1]
Gepubliceerd in 2021/1 Klimaatverandering
Volgens het islamitische geloof ontving de profeet Mohammed de openbaring dat de heilige stad Mekka gesloten moest zijn voor niet-moslims. Eeuwenlang konden mensen in Europa met andere geloofsovertuigingen zich alleen aan de hand van islamitische reisverslagen, berichten van een beperkt aantal christelijke indringers en de schaarse tekeningen van de Kaäba die in omloop waren, een beeld vormen van Mekka, de geboorteplaats van de Profeet en voor moslims de heiligste plek op aarde. Nieuwe uitvindingen tijdens de negentiende eeuw brachten enorme veranderingen teweeg in de islamitische wereld en beïnvloedden ook het religieuze leven, met name de hadj. Met de opkomst van het stoomschip en de locomotief konden islamitische pelgrims sneller en veiliger dan ooit Mekka binnenstromen. Hierdoor nam het aantal islamitische pelgrims toe. Deze ontwikkelingen veroorzaakten in Europese koloniale kringen in toenemende mate bezorgdheid voor eventuele panislamistische en antikoloniale bewegingen, die door de ontmoetingen van pelgrims uit verschillende islamitische gebieden konden ontstaan.
Verder lezen? Bestel het nummer in onze webshop.
Noten
1. Dit onderzoek werd uitgevoerd in het kader van het Europese onderzoeksproject MIDA (Mediating Islam in the Digital Age). Met dank aan de European Research Council voor het financieren van dit Innovative Training Network (N°813547). Hartelijke dank ook aan mijn promotor prof. dr. Gerard Wiegers voor zijn waardevolle advies tijdens het onderzoeks- en schrijfproces, en aan Maryam van der Waa en Yunis Aways voor hun behulpzame commentaren op eerdere versies van dit artikel.