Herhaling van zetten
Hoofdredactioneel
Met een opmerkelijk gevoel voor timing besloot de Amerikaanse president Donald Trump afgelopen december tot de erkenning van Jeruzalem als hoofdstad van Israël. De verplaatsing van de Amerikaanse ambassade van Tel Aviv naar Jeruzalem stond al langer op de agenda, maar alsnog kon Trump vriend en vijand verrassen met zijn zet. De Israëlische president Netanyahu noemde het een ‘historische dag’ en ‘een belangrijke stap richting vrede’. Critici, waaronder veel Europese en Arabische leiders, als ook Turkije en Rusland, zien het als een gevaarlijk besluit dat de stabiliteit in het Midden-Oosten niet ten goede komt.
Afgelopen 2 november was het precies 100 jaar geleden dat de Britse regering de Balfour-verklaring uitvaardigde, waarmee het in 1917 haar steun uitsprak voor de vestiging van een ‘Joods nationaal tehuis’ in Palestina. Met de verklaring werd de weg gebaand naar de uiteindelijke stichting van de staat Israël in 1948. Daarnaast is vijftig jaar geleden dat Israël in 1967 de West Bank, de Gazastrook en Oost-Jeruzalem bezette. Tot 1967 waren de Westelijke Jordaanoever en Oost-Jeruzalem, inclusief de oude stad en de Tempelberg, in handen geweest van Jordanië na de annexatie in 1948.
In deze ZemZem jrg. 13 nr. 1 & 2 belichten we de erfenissen van 1917 en 1967, die nauwelijks aan actualiteit hebben ingeboet. Zij zijn van belang in de context van een gefaald vredesproces onder de scheve noemer van onderhandelingen tussen twee partijen. Maar de artikelen in het katern laten ook zien dat de twee historische momenten, mijlpalen voor de een, catastrofen voor de ander, niet alleen bezien moeten doen door de lens van het Israëlisch-Palestijnse conflict. Zowel 1917 als 1967 vormen een integraal onderdeel van de geschiedenis van Europees kolonialisme in het Midden-Oosten. De recente verklaring van Trump kan worden opgevat als een besluit waarmee hij zich afzondert van het Amerikaanse beleid en internationale consensus over de positie van Jeruzalem. Bezien vanuit historisch perspectief, rijst echter de vraag of hiermee niet slechts een nieuw hoofdstuk kan worden toegevoegd aan een springlevende koloniale erfenis in het Midden-Oosten.
Lucia Admiraal en Jurgen Maas
Hoofdredactie
Lucia Admiraal en Jurgen Maas
Eindredactie
Nicolet Boekhoff-van der Voort en Nina van Kampen
Redactie
Sakina Loukili en Joas Wagemakers
Medewerkers aan dit nummer
Paul Aarts, Asis Aynan, Ellen van de Bovenkamp, Rehab Chaker, Zola Can, Brigitte Herremans, Maarten Jan Hijmans, Stijn Kuipers, Tjitske Lingsma, Peter Malcontent, Djûke Poppinga, Galit Saporta, Lambert Sijbers, Harry Stroomer, Harald Viersen en Dirk Wanrooij
In deze ZemZem
Katern: 1917-1967
Peter Malcontent, De Balfour-verklaring als oorsprong van het Arabisch-Israëlische conflict
9
Maarten Jan Hijmans, De Balfour-verklaring al honderd jaar een felomstreden koloniale erfenis
18
Lucia Admiraal, De ‘udspeler van Jeruzalem. Herinneringen van Wasif Jawhariyyeh aan het Britse mandaat Palestina
25
Brigitte Herremans, De droom van een zo groot mogelijk Israël
36
Galit Saporta, Land van de wolf
45
Harald Viersen, Hoe belangrijk was 1967 nou werkelijk?
51
Paul Aarts, Een mythe opnieuw, en beter, ontzenuwd. Guy Laron – The Six-Day War. The Breaking of the Middle East
61
Joas Wagemakers, Zelfrepresentaties, de Moslimbroederschap en poëzie (Proefschriften)
• Margreet van Es, Stereotypes and Self-Representations of Women with a Muslim Background: The Stigma of Being Oppressed
• Kiki Santing, Nizam kamil wa-shamil: The Muslim Brotherhood in Egypt as reflected in Al-Da‘wa and Liwa’ al-Islam (1976-1981/1987-1988)
• Marije Coster, De ontstaansgeschiedenis van de islam en de vorming van de vroege moslimse gemeenschap
64
Zola Can, Alawieten in Hatay in het Turkije van Atatürk tot Erdogan. Een onderzoek naar de ontwikkeling van de relatie tussen de Turkse staat en de alawitische minderheid in Hatay (Winnaar ACMES-scriptieprijs 2016)
71
Maarten Jan Hijmans, ‘Zou het helpen als je van pelgrims naar het Heilige Land meer grensgangers zou kunnen maken?’ Portret van Gied ten Berge (Afscheid van een generatie)
80
Tsjitske Lingsma, Assad en zijn folteraars aangeklaagd vanuit het buitenland. ‘Het gaat niet om wraak’ (Interview)
88
Wessel de Cock, Hoe Iran sjiitisch werd. De bekering van Iran door de Safaviden en de creatie van een Iraanse identiteit (Wetenschap)
102
Ellen van de Bovenkamp, De Kahina: een strijdster die tot de verbeelding spreekt (Wetenschap)
112
Stijn Kuipers, By Allah, fight the system! (Wetenschap)
121
Harry Stroomer, In Memoriam: Emeri van Donzel (5 juli 1925 – 29 oktober 2017) (In memoriam)
129
Asis Aynan, Waarom demonstreer ik voor een beter Marokko? (Essay)
134
Literatuur
Rehab Chaker, Samira al-Khalil – Memoires van een belegerde stad 2013
139
Lucia Admiraal, De koloniale erfenis van 1917 in het Midden-Oosten. Carolien Roelants over The Poisoned Well (Op het nachtkastje)
150
Djûke Poppinga, Khaled Khalifa – De dood is een zware klus
150
Fadhma Aïth Mansour Amrouche, De geschiedenis van mijn leven. Autobiografie van een katholieke Berbervrouw
155
Paul Aarts, In het hoofd van de terrorist. Souad Mekhennet, Ik moest alleen komen: Reizen naar het front van de jihad (Bespreking)
167
Rehab Chaker, De vloek van de moderniteit. Hoda Barakat – Koninkrijk der aarde (Bespreking)
170
Dirk Wanrooij, Israël-Palestina als mozaïek. Anna Krijger – Hipsters, baarden, martelaren (Bespreking)
173
Sakina Loukili, Signalementen
176
Verder lezen
- Opgroeien tussen vrees en hoop. In gesprek met Ritta
Portret De Palestijns-Syrische Ritta vluchtte op zestienjarige leeftijd uit Syrië naar Nederland. Ze vertelt ZemZem hoe het was om te leven in een vluchtelingenkamp, over het leven in Nederland en… Lees verder Opgroeien tussen vrees en hoop. In gesprek met Ritta - Tegendraadse intellectueel en schrijver van de menselijke tragiek. In memoriam: Elias Khoury
Op 15 september van dit jaar overleed Elias Khoury. De Libanese publieke intellectueel stond bekend om zijn literaire werk en om zijn politiek engagement. Door de ogen van zijn eenvoudige… Lees verder Tegendraadse intellectueel en schrijver van de menselijke tragiek. In memoriam: Elias Khoury - Terug naar het land van je ouders. In gesprek met Touria Aziz
Portretje Gepubliceerd in 2024/2 Over grenzen en mensen Migratie is in de eerste plaats de uiting van een diepe, menselijke drijfveer, namelijk de impuls om je leven te willen verbeteren. Dat… Lees verder Terug naar het land van je ouders. In gesprek met Touria Aziz - De visumprocedure voor Algerije: krijgt het Europese paspoort dan eindelijk bonje met de grens?
Veel Europeanen kunnen zich maar moeilijk voorstellen dat ze de gevaarlijke tocht over zee zouden maken om illegaal een grens over te steken. Met hun rode paspoort ervaren zij immers… Lees verder De visumprocedure voor Algerije: krijgt het Europese paspoort dan eindelijk bonje met de grens?