Recensie
Gepubliceerd in 2013/3 Berber special
Abdelkrim is waarschijnlijk Marokko’s bekendste verzetsstrijder. Begin jaren twintig voerde hij in Noord-Marokko de strijd tegen de Spaanse bezetter aan. Maar hij was niet zomaar een verzetsstrijder, hij stond aan het hoofd van de door hem uitgeroepen Riffijnse republiek en hij was een intellectueel die het rechtssysteem in de Rif moderniseerde. Toch is hij buiten Marokko bekender dan binnen Marokko. Dit komt doordat de makhzen, het Marokkaanse regime, de beeldvorming over de natiestaat bepaalt en angstvallig vasthoudt aan het monopolie op historische interpretatie. Er wordt geen ruimte geboden aan regionale, religieuze of culturele diversiteit, behalve als die als instrument gebruikt kan worden om Marokko neer te zetten als een tolerant land. Dat is af en toe knap lastig, want Marokko is juist een heel pluralistisch land en veel Marokkanen zouden dit pluralisme graag weerspiegeld zien in de media, in de literatuur en in onderwijsmethodes.
Om tegemoet te komen aan de groeiende vraag naar aandacht voor de taal en de cultuur van de Imazighen (Berbers) liet koning Mohamed VI het IRCAM oprichten, het Koninklijk instituut voor Amazighcultuur in Marokko. Zo nam hij de Berberbeweging de wind uit de zeilen en hield hij vast aan het alleenrecht op de uitleg van de geschiedenis van de Imazighen. En daarin is voor Abdelkrim geen plek.
Decennia na zijn dood, in 1963 in Cairo, is de legeraanvoerder uit de Rif nog steeds een gevreesd persoon. Hoewel hij voor veel leden van de Berberbeweging als een belangrijk symbool geldt en een voorbeeld is voor separatisten die graag zouden zien dat de Rif zich van Marokko afscheidt, was Abdelkrim juist verantwoordelijk voor het (verder) islamiseren en arabiseren van de Rif: door de sharia in te voeren maakte hij een eind aan de bloedvetes die het gebied tot dan toe teisterden. En juist dat maakt hem tot een gevaarlijk symbool voor het Marokkaanse regime. Als de kennis over de juridische ideeën en religieuze ethiek van Abdelkrim wijder verbreid zou zijn, zou hij niet alleen een grotere groep Imazighen aanspreken, maar mogelijk ook Marokkanen uit de islamistische beweging, en zo een symbool kunnen worden van verzet tegen het centrale, seculiere bewind in Rabat. Dat M’hamed El Abdouni in zijn boek vertelt dat hij vooral buiten Marokko veel over Abdelkrim heeft gelezen, is dus niet zo vreemd.
Nu veel Marokkanen op zoek gaan naar hun eigen geschiedenis, buiten de door de makhzen gebaande paden, staat Abdelkrim volop in de belangstelling. In Marokko, vooral in het noorden, en in de rest van het land onder een kleine groep intellectuelen, en ook in Nederland is er veel interesse in zijn geschiedenis. Er verschenen kort na elkaar drie Nederlandstalige boeken over hem.
M’hamed El Abdouni, Abdelkrim El Khattabi & de Riffijnse Republiek
Uitgegeven in eigen beheer, 2013
192 pag. € 17,50
Ali Idrissi, Abdelkrim: parcours van een vrijheidsstrijder
Vertaald door Mustafa Aarab
Zoetermeer: Free Musketeers, 2012
232 pag. € 18,95
Sietske de Boer, Het volk van Abdelkrim: actualiteit en geschiedenis van de Marokkaanse Rif
Leeuwarden: Wijdemeer, 2013
336 pag. € 19,50
Verder lezen? Dit nummer is helaas uitverkocht, maar u kan het nummer binnenkort digitaal aankopen via de webshop.