2006/2 Nederland en Irak

Hoofdredactioneel

Bush goed gemutst op bezoek in Bagdad, al-Zarqawi geliquideerd en het kabinet van premier al-Maliki eindelijk op volle sterkte. Je zou bijna denken dat het met Irak beter gaat. Niets is minder waar. Een nieuwe elite, zonder bestuurservaring, kwam merendeels als balling uit het buitenland en moest in een mum van tijd politieke partijen organiseren, aanhang verwerven, deelnemen aan verkiezingen en een nieuwe grondwet uit de grond stampen. De Koerden waren nog het best georganiseerd, gevolgd door de sjiieten die in ieder geval politieke organisaties en milities hadden opgebouwd, maar de soennieten hadden helemaal niks. Zij hadden decennialang het staatsapparaat beheerst, maar verloren door de Amerikaanse invasie hun enige machtsbasis.

Wat de huidige situatie nog verergert, is dat geen van de partijen de bereidheid toont betekenisvolle concessies te doen. Kennelijk ontbreekt het besef dat een grotere inschikkelijkheid niet alleen onontbeerlijk is voor de instandhouding van de staat Irak, maar ook in het eigen voordeel kan zijn. De grondwet, de belichaming van het huidige compromis, is onwerkbaar. Zolang de soennieten niet de garantie krijgen in de toekomst over een acceptabel aandeel in de macht én de olieinkomsten te beschikken, zal het conflict voortduren. Pas wanneer alle drie de groepen beseffen dat samenwerking geboden is, komt het einde van de spiraal van geweld in zicht.

Het nieuwe kabinet — hoe hoopvol en revolutionair een democratisch gekozen ministersploeg ook is — zal weinig veranderen aan het onvermogen tot samenwerken. Daarvoor zijn de tegenstellingen tussen én binnen de verschillende religieuze en etnische groeperingen immers te groot. Terwijl sjiitische doodseskaders soennitische imams en leiders vermoorden en de volgelingen van al-Zarqawi zijn campagne van zelfmoordacties tegen sjiieten voortzetten, zijn in Basra regelmatig sjiieten onderling slaags en liquideren soennitische verzetsgroepen politieke leiders en hun familieleden die als ‘collaborateurs’ worden gezien. Premier al-Maliki zal weinig aan deze neergaande spiraal kunnen doen als zijn gezag niet verder reikt dan de Groene Zone.

Dit soort sombere analyses ontbreken natuurlijk niet in het themakatern over Irak, maar het biedt meer, véél meer dan dat. Focus van het katern is de relatie van Nederland( ers) met Irak. Dat betekent een groot aantal interviews (en portretten): met Joost Hiltermann en éminence grise Max van der Stoel, en met Nederlandse Irakezen als Mariwan Kanie, Isam al-Khafaji, Emad Salh, Ali al-Jaberi en Fuad Hussein. Maar eveneens een aangrijpend ‘bericht uit Bagdad’ van journaliste Anneke van Ammelrooy en een sober overzicht van de Nederlands-Iraakse betrekkingen. Ook volop aandacht voor kunst in ballingschap. Nederland blijkt te grossieren in Iraakse schrijvers, musici en beeldend kunstenaars. En terugkerend naar Bagdad: trouwen gaat gewoon door. Jeroen Kramer illustreert dat met een prachtig portfolio. 

Verder lezen? Dit nummer is helaas uitverkocht, maar u kan het nummer binnenkort digitaal aankopen via de webshop.